فیزیوتراپی برای بیماران پارکینسون
این مسئله که فیزیوتراپی برای بیماران پارکینسون مفید است، قابل استناد می باشد، چرا که انجام انواع تمرینات فیزیوتراپی از گذشته برای بیماران مبتلا به بیماری های نورولوژی سودمند بوده است. فیزیوتراپی بیماری پارکینسون بخش مهمی از مدیریت درازمدت پارکینسون است و به علائم مرتبط با پیشرفت پارکینسون مرتبط می شود. هدف از فیزیوتراپی بیماری پارکینسون، حفظ تعادل، توانایی حرکتی بیمار، به حداکثر رساندن استقلال عملکردی و کیفیت زندگی وی است.
نکته مهم در مورد برنامه‌های درمان بیماری پارکینسون این است که قبل از شروع برنامه های فیزیوتراپی خاص برای پارکینسون، به یک فیزیوتراپیست متخصص در زمینه نورولوژی یا مربی با تخصص درزمینه بیماری پارکینسون مراجعه کرده و در هر برنامه ورزشی با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت شود. به طور کلی، فیزیوتراپی برای بیماران پارکینسون، بیشترین منفعت را دارد.
تعریف پارکینسون و علائم آن
پارکینسون، اختلالی از سیستم عصبی مرکزی است و در اثر از بین رفتن سلول‌های تولیدکننده دوپامین در مغز بروز می‌کند. به طور کلی این بیماری، در اوایل ابتلا روی سیستم حرکتی و با پیشرفت بیماری، روی عوامل غیر حرکتی تأثیرگذار است. علت این بیماری ناشناخته است؛ اما طبق تحقیقات، علائم ژنتیکی و محیطی در ابتلا به این بیماری بی تأثیر نبوده است.
علائم بیماری پارکینسون معمولاً به مرور ظاهر می‌شوند. در زیر به چند نمونه از علائم اشاره می‌کنیم:
- کندی حرکت: در بیمار دچار عارضه پارکینسون، حرکات خیلی کند است و با ادامه آن، حرکت از کنترلش خارج می‌شود.
- لرزش: افراد مبتلا به پارکینسون، در حالت استراحت دچار لرزش و رعشه می‌شوند. این لرزش در اندام‌های انتهایی مثل انگشتان بیشتر دیده می‌شود.
- سفتی اندام: در حرکت رفت و برگشت یک مفصل و طی دامنه حرکتی بیمار، سفتی وجود دارد. این سفتی، موجب مصرف بیش از حد انرژی عضلات و خستگی زودرس می‌شود.
- عدم ثبات و کنترل وضعیت بدن: از مشکلات رایج در بیماران پارکینسون، عدم ثبات و کنترل وضعیت بدن است. در این عارضه، بیمار توانایی کنترل در ایستادن و حفظ وضعیت بدن خود را ندارد و با کوچک‌ترین حرکت ناگهانی، اختلالات پوسچر در وی ظاهر می‌شود.
- راه رفتن غیر طبیعی: بیماران پارکینسون گام‌های کوتاه برمی‌دارند و بدنشان به سمت جلو خمیده می‌شود. در شروع راه رفتن، ابتدا قدم‌های کوتاه برمی‌دارند و سپس تند راه می‌روند.
- نگاه ثابت و خیره: بیمار به صورت خیره به یک‌جهت ثابت زل می‌زند.
- تکلم آهسته: سندرم پارکینسون روی حرف زدن و تلفظ حروف تأثیرگذار است و جملات با آهنگی یکنواخت ادا می شوند.
- اختلالات دستگاه عصبی: بیمار هیچ اراده و کنترلی روی میزان تعریق، بزاق و کنترل مثانه و … ندارد.
- زوال عقل: در مراحل پیشرفته بیماری پارکینسون، زوال عقل، افسردگی و اضطراب شایع می شود.
مشکلات حسی، مشکلات مربوط به خواب، اختلالات تفکر و رفتاری و مشکلات عاطفی نیز از دیگر علائم پارکینسون است. این بیماری، به طورکلی با نام پارکینسونیسم یا سندرم پارکینسون شناخته می شود.
مراحل سندرم بیماری پارکینسون
- مرحله اول: علائم در یک طرف بدن بیمار مبتلا به پارکینسون، مشاهده شده و خفیف هستند.
- مرحله دوم: علائم در دو طرف بدن مشاهده شده و اختلالی در وضعیت پوسچر بدن وجود ندارد.
- مرحله سوم: علائم دو طرفه هستند. بیمار اختلالات وضعیتی دارد.
- مرحله چهارم: درگیری دو طرفه است، بدن به سمت جلو خمیده شده و بیمار برای انجام کارهای روزانه به کمک نیاز دارد.
- مرحله پنجم: علائم گسترده و دو طرفه است، بیماری کاملا پیشرفت کرده، بیمار برای انجام کارهای شخصی و روزانه به کمک و مراقبت نیاز دارد.
دلایل بروز پارکینسون
همانطور که پیش از این گفتیم، در بیماری پارکینسون، سلول های عصبی مغز (نورون ها)، به تدریج از بین می رود. علامت اولیه از بین رفتن نورون ها این است که تولید دوپامین کاهش می یابد. هنگامی که سطح دوپامین کاهش یافت، فعالیت مغز غیر طبیعی شده و منجر به اختلال در حرکت و سایر علائم بیماری پارکینسون می شود.
علت بیماری پارکینسون ناشناخته است، اما از جمله عواملی که به نظر می رسد در آن نقش دارند، شامل موارد زیر است:
- جهش های ژنتیکی خاص
- عوامل محرک محیطی مانند قرار گرفتن در معرض برخی از سموم
- تجمع مواد خاصی در سلول های مغزی
همچنین عوامل خطر در بیماری پارکینسون عبارتند از:
- سن: جوانان به ندرت بیماری پارکینسون را تجربه می کنند. احتمال بروز این بیماری معمولا با افزایش سن افزایش می یابد و در صورت بروز در افراد 60 سال یا بالاتر بیشتر است.
- وراثت: داشتن خویشاوند نزدیک با بیماری پارکینسون، شانس ابتلا به این بیماری را کمی افزایش می دهد.
- جنسیت: مردان بیشتر از زنان به بیماری پارکینسون مبتلا می شوند.
- قرار گرفتن در معرض سموم: قرار گرفتن مداوم در برابر علف کش ها و آفت کش ها ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد.
برنامه‌های فیزیوتراپی بیماری پارکینسون
در برنامه‌های فیزیوتراپی پارکینسون، مواردی است که یک درمانگر ممکن است روی آن کار کند:
- آموزش دامنه: یک شکل خاص از فیزیوتراپی پارکینسون، آموزش LSVT BIG نامیده می‌شود. منظور از LSVT BIG این است که بیماران مبتلا به پارکینسون دامنه حرکت خود را افزایش دهد.
- الگوهای متقابل: حرکات متقابل، الگوی پهلو به پهلو و چپ به راست در فیزیوتراپی بیماری پارکینسون هستند. پزشک ممکن است از نوسان بازو ها به هنگام قدم زدن و استفاده از دوچرخه ثابت یا دستگاهی که در آن از بازو ها و پا ها به صورت حرکات چپ و راستی استفاده می‌شود، برای تقویت الگوهای متقابل استفاده کند.
- حفظ تعادل عادی: آنچه را که فرد می‌بیند (ویژوال)، گوش داخلی به او کمک می‌کند تا خودش را جهت‌یابی کند و احساس پاهای فرد نسبت به زمینی که روی آن ایستاده یا راه می‌رود تعاملاتی برای حفظ تعادل عادی هستند. آموزش راه رفتن و تمرین پیاده‌روی می‌تواند به بیمار مبتلا به پارکینسون کمک کند. تمرینات فیزیوتراپی بیماران پارکینسون باید توسط یک فیزیوتراپیست هدایت شود که بتواند با بیمار همکاری کند تا هر یک از مسائل مربوط به تعادل را درک کرده و راه‌های حفظ تعادل را به بیمار آموزش دهد.
- کشش و انعطاف‌پذیری: لازم است تا برای بیماران مبتلا به پارکینسون، جهت افزایش انعطاف پذیری، تاندون فلکسور زانو و عضلات همسترینگ حرکات کششی و انعطافی انجام شود. بهتر است در فواصل مکرر در طول روز، نه فقط یک‌بار، بلکه چندین بار، بیمار حرکات کششی انجام دهد. یک مربی یا درمانگر واجد شرایط که در پارکینسون تخصص دارد و یا یک فیزیوتراپیست متخصص در زمینه نورولوژی، باید به بیمار برای این حرکات کمک کند. یوگا ورزش کششی مناسب برای سندروم پارکینسون است.
- آموزش قدرت: ماهیچه‌ها به‌طور طبیعی با افزایش سن ضعیف می‌شوند، بنابراین تمرین قدرت برای همه مهم است؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد که ضعف عضلات مشکل بزرگی برای بیماران پارکینسون است. بسته به این موضوع که بیمار در چه مرحله ای از بیماری قرار دارد، یک درمان گر برای انجام تمرینات مقاومت با دمبل سبک یا تراباندهای الاستیکی به او کمک می‌کند. آب درمانی و ورزش در آب از راهکارهای درمان پارکینسون در راستای تقویت ماهیچه ها است.
خوب است بدانیم این تمرینات، حرکت را برای بیمار مبتلا به پارکینسون آسان‌تر می‌کند. مجموعه حرکات کششی ملایم معمولاً بخشی از طرح درمان پارکینسون است. آموزش درست وضعیت اندام های بدن نیز برای پیشگیری از حالت خمیدگی رایج در بیماران پارکینسون کمک‌کننده است.
فیزیوتراپی بیماران پارکینسون علاوه بر پرداختن به مشکلات مربوط به حرکت، روی انعطاف پذیری، وضعیت اندامی و تعادل بر فعالیت‌های روزمره مانند بالا و پایین رفتن از پله، بلند شدن از روی صندلی یا راه رفتن و تمریناتی که بیمار به تنهایی از عهده انجام آن برنمی‌آید، تمرکز می‌کند.
فیزیوتراپی بیماران پارکینسون، مؤثرتر از مصرف دارو و تحریکات مغزی
پارکینسون به شکل های مختلف خود را نشان می دهد، برای مثال دست های بیمار به هنگام راه رفتن حرکات نوسانی ندارد، بیمار خوب حرف نمی‌زند و در تلفظ کلمات و ادای جملات مشکل دارد. یکی دیگر از عوارض بیماری پارکینسون این است که حالت‌های ناراحتی و خوشحالی و … روی چهره بیمار نقش نمی‌بندد و بیمار اصطلاحا حالت پوکر فیس به چهره دارد.
درمان پارکینسون با دارو درمانی و تحریک مغز، علائم را تا حدی تسکین می‌دهد، اما بسیاری از بیماران به درمان های دیگری مانند فیزیوتراپی تخصصی نیاز پیدا می‌کنند. طرح درمان فیزیوتراپی بیماری پارکینسون مطابق با نیازهای خاص هر بیمار، مرحله بیماری و علائم بروز یافته ارائه می‌شود.
فیزیوتراپی پارکینسون عوارض ثانویه را به حداقل می‌رساند و عملکرد و توانایی حرکتی بیمار را به حداکثر می‌رساند؛ بنابراین اهداف فیزیوتراپی بیماران پارکینسون عبارت است از:
- حفظ و بهبود سطح عملکرد و استقلال بیمار، به منظور ارتقاء کیفیت زندگی
- بهره‌گیری از راهبردهای حرکتی و ورزشی برای بهبود توانایی حرکتی بیمار
- اصلاح و در صورت امکان بهبود وضعیت اندامی و الگوهای حرکتی غیرعادی
- به حداکثر رساندن قدرت عضلات و انعطاف پذیری مفاصل
- اصلاح و بهبود تعادل و وضعیت اندامی و به حداقل رساندن خطر زمین خوردن
- حفظ الگوی تنفسی مناسب و سرفه مؤثر
- آموزش بیمار مبتلا به پارکینسون و اعضاء خانواده و پرستار وی
- افزایش اثر دارو درمانی
خدمات کلینیک آرنیکا ویژه فیزیوتراپی بیماری پارکینسون
کلینیک فیزیوتراپی آرنیکا برای بیماران مبتلا به اختلالات حرکتی مانند دیستونی، آتاکسی، لرزش و پارکینسونیسم، درمان های به موقع ارائه می دهد؛ اما مأموریت کلینیک فیزیوتراپی آرنیکا در اهواز، فراتر از مراقبت از بیمار است. این مرکز با ارائه برنامه‌های آموزشی، به بیماران و مراقبان بیمار، این توانمندی را می‌دهد تا در سلامت بیماران شریک شوند.
در کلینیک فیزیوتراپی آرنیکا، تأثیر پارکینسون بر زندگی بیمار، پس از ارزیابی و معاینه دقیق و کامل، تعیین می‌شود و متناسب با پیشرفت بیماری، طرح درمانی منحصربه‌فرد بیمار برای سلامت و بهبود وضعیت جسمی و روحی بیمار تهیه می شود.
هدف فیزیوتراپیست های کلینیک فیزیوتراپی آرنیکا در اهواز، بهبود و ارتقای انعطاف‌پذیری عضلات خشک‌شده، تقویت عضلات و حفظ تعادل بیمار و درنهایت بهبود وضعیت بیمار است. جلسات فیزیوتراپی پارکینسون بر اساس شدت بیماری و شرایط بیمار تجویز می‌شود. این مرکز علاوه بر این خدمات ارائه دهنده خدمات فیزیوتراپی بعداز سکته مغزی و همچنین فیزیوتراپی بعد از جراحی ستون فقرات است.
سوالات متداول
- آیا بیماری پارکینسون درمان دارد؟
بیماری پارکینسون، یک بیماری عصبی از نوع پیشرونده است که متاسفانه در حال حاضر هیچ درمان قطعی ندارد. اما علائم این بیماری با برخی دارو ها و تمرینات ورزشی، تا حد زیادی قابل کنترل است.
- آیا بیماری پارکینسون، ارثی است؟
در اکثر موارد، بیماری پارکینسون ارثی نیست؛ اما داشتن سابقه خانوادگی ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهد. این موضوع به این معنی است که داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به پارکینسون، تنها دلیل ابتلا به این بیماری نیست، بلکه ممکن است خطر ابتلا به پارکینسون را کمی افزایش دهد.
- پارکینسون چه نوع بیماری است؟
بیماری پارکینسون یک اختلال انحطاطی طولانی مدت در سیستم عصبی مرکزی است که عمدتا بر سیستم حرکتی تأثیر می گذارد. علائم معمولا به آرامی ظاهر می شوند و با تشدید بیماری، علائم غیر حرکتی شایع می شوند.
- آیا پارکینسون کشنده و خطرناک است؟
بیماری پارکینسون به خودی خود باعث مرگ نمی شود ولی علائم مربوط به پارکینسون می تواند کشنده باشد. به عنوان مثال، صدماتی که به دلیل سقوط یا مشکلات مرتبط با زوال عقل رخ می دهد می تواند کشنده باشد.
- از کجا بفهمیم پارکینسون داریم؟
بیماری پارکینسون با چهار مشخصه اصلی بروز می کند که شامل رعشه و لرزش در دست، بازو، پا، فک یا سر، سفتی اندام و کندی حرکت می شود.
- برای جلوگیری از پارکینسون و یا درمان پارکینسون چه باید کرد؟
رعایت رژیم غذایی، انجام ورزش های هوازی و کاهش استرس می تواند شانس ابتلا به پارکینسون را کاهش دهد.
- مراحل بیماری پارکینسون چیست؟
در مراحل اولیه، افراد علائم خفیفی را تجربه می کنند و ممکن است شامل لرزش، سفتی مفاصل و سایر علائم حرکتی در هر دو طرف بدن شود. در مراحل میانی این بیماری، افراد دچار از دست دادن تعادل و کندی حرکات می شوند. این علائم امور روزانه را به طور قابل توجهی مختل می کند. بعد از پیشرفت قابل توجه این بیماری، علائم شدید و محدود کننده می شوند و افرادی در فعالیت های روزانه به کمک نیاز دارند و نمی توانند به تنهایی زندگی کنند.
- اگر پارکینسون درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟
بیماری پارکینسون به خودی خود یک بیماری پیشرونده عصبی است که با گذشت سالها، بدتر می شود. بدون درمان، این بیماری طی گذشت زمان منجر به بدتر شدن عملکرد مغز و مرگ زودرس می شود.
- بیماری پارکینسون معمولا از چه سنی شروع می شود؟
معمولاً مشاهده بیماری پارکینسون در افراد زیر 60 سال معمول نیست، اما برای تعداد کمی از مبتلایان، این بیماری زود تر شروع شده است که با عنوان پارکینسون جوان یا YOPD شناخته می شود.
بدون دیدگاه